บทเรียนวิชาการอิสลาม ศูนย์อิสลามศึกษามัสยิดดาริสสลาม
ประจำวันเสาร์ที่ 23 ก.ย 2566
บทเรียนวิชาฟิกฮ์ (หมวดอิบาดาต)
อาจารย์ดาวุด รอมาน
เรื่อง : การลูบบนรองเท้าและอื่นๆ
ศาสนาเราเป็นศาสนาที่สะดวกและง่ายดาย ไม่มีความยากลำบาก มีการวางกฎเกณท์ให้กับทุกสภาวะอย่างเหมาะสม เพื่อบรรลุถึงผลประโยชน์และไม่ก่อให้เกิดความยากลำบาก ส่วนหนึ่งจากดังกล่าวนี้คือกำหนดข้อบัญญัติในสภาพการอาบน้ำละหมาด
กล่าวคือหากว่าอวัยวะของการอาบน้ำละหมาด มีสิ่งที่ห่อหุ้มอยู่ ถอดออกยากและจำเป็นต้องคงมันไว้เพื่อ:-
• ปกป้องเท้าทั้งสองข้าง เช่น รองเท้าคุ้ฟ
• ปกป้องศีรษะ เช่น ผ้าโพกหัว
• ปกป้องบาดแผล เช่น เฝือก
หลักศาสนามีข้อผ่อนผันให้แก่ผู้อาบน้ำละหมาด โดยให้ลูบบนสิ่งที่ปิดกั้นเหล่านี้ได้ โดยไม่ต้องถอดออกแล้วล้างอวัยวะเหล่านั้น เพื่อเป็นความสะดวกและยังเป็นขจัดความยากลำบากให้แก่บ่าวของพระองค์
การลูบบนรองเท้าหรือสิ่งอื่นเช่นถุงเท้าแทนการล้างเท้า มีการยืนยันด้วยหะดีษซ่อฮีห์มากมายที่เป็น มุตะวาติร ว่าท่านนบี ﷺ ได้ลูบทั้งในขณะอยู่กับที่และในการเดินทางและถือเป็นข้อผ่อนผัน
• ท่านหะซัน อัลบะซอรีกล่าวว่า:
((حدثني سبعون من أصحاب رسول الله صلى الله عليه وسلم أنه مسح على الخف))
((มีซอฮาบะห์ของท่านนบี ถึงเจ็ดสิบท่านได้กล่าวแก่ฉันว่าท่านนบีได้ลูบบนรองเท้า ))
• ท่านอิหม่ามนะวะวีกล่าวว่า:
((ليس في المسح على الخفين بين الصحابة اختلاف))
(( เรื่องการลูบรองเท้าไม่มีความขัดแย้งระหว่างบรรดาซอฮาบะห์))
การลูบบนรองเท้าเป็นเรื่องที่อนุมัติให้ทำได้ตามที่ท่านอิบนุลมุนซิรและท่านอื่นๆได้ถ่ายทอดกันมาว่าเป็นอิจมาอ์มติของปวงปราชญ์ที่อนุญาตให้ทำได้ และชาวอะห์ลุซซุนนะห์เห็นตรงกัน ต่างกันกับพวกบิดอะห์ (ชีอะห์) ที่เห็นว่าไม่อนุญาตให้ลูบบนรองเท้า
- ฮุก่ม(ข้อตัดสิน)ของการลูบบนรองเท้า
การลูบบนรองเท้าเป็นข้อผ่อนผันของศาสนา การลูบดีกว่าการถอดรองเท้าและล้างเท้า เพราะเป็นข้อผ่อนผันของอัลลอฮ์ เป็นตามแบบอย่างของท่านนบี และทำให้ต่างกับพวกบิดอะห์
การลูบคือการยกหะดัสสิ่งที่อยู่ใต้สิ่งที่ลูบ ท่านนบีจะไม่บังคับสิ่งที่ตรงข้ามที่เขามีความสามารถ กล่าวคือ หากเท้าอยู่ในรองเท้าก็ให้ลูบบนรองรองเท้า หากเท้าเปลือยเปล่าก็ให้ล้างเท้า ไม่ต้องไปสวมรองเท้าเพื่อจะได้ลูบบนรองเท้า
- ระยะเวลาการลูบ
สำหรับคนที่อยู่กับที่และคนเดินทางที่ไม่อนุญาตให้ย่อละหมาดคือหนึ่งวันกับหนึ่งคืน ส่วนคนเดินทางที่อนุญาตให้ย่อละหมาดได้คือ สามวันสามคืน
ในบันทึกของอิหม่ามมุสลิม ท่านนบี ﷺ กล่าวว่า :
(( لِلْمُسَافِرِ ثَلَاثَةُ أَيَّامٍ وَلَيَالِيهِنَّ، وَلِلْمُقِيمِ يَوْمٌ وَلَيْلَةٌ))
((สำหรับผู้เดินทางมีระยะเวลาสามวันสามคืน และสำหรับผู้อยู่กับที่คือหนึ่งวันหนึ่งคืน))
เวลาเริ่มต้นของทั้งสองสภาพคือ นับจากสะอาดจากหะดัสหลังจากสวมรองเท้า เพราะหะดัษเป็นสิ่งทำให้วายิบต้องอาบนำ้ละหมาด และการอนุญาตให้ลูบบนรองเท้าเริ่มจากมีหะดัษ ดังนั้นเวลาจึงเริ่มนับตั้งแต่ครั้งแรกที่อนุญาตให้ลูบบนรองเท้า ปราชญ์บางท่านเห็นว่าเริ่มต้นนับหลังจากมีหะดัษ
- เงื่อนไขการลูบบนรองเท้าและสิ่งที่อยู่ในทำนองนี้:-
- เงื่อนไขการลูบบนรองเท้าและสิ่งที่ทำหน้าที่ดังเช่นรองเท้าคือถุงเท้าคือ บุคคลนั้นจะต้องสะอาดจากหะดัสขณะที่สวมรองเท้า เนื่องจากหะดีษในซอฮีฮัยนิและท่านอื่นๆว่า :
ท่านรอซูล ได้กล่าวกับผู้ที่ต้องการจะถอดรองเท้าให้กับท่านขณะที่กำลังอาบน้ำละหมาดว่า:
((دَعْهُمَا؛ فَإِنِّي أَدْخَلْتُهُمَا طَاهِرَتَيْن))
((ท่านจงปล่อยมันไว้เถิด เพราะฉันสวมมันในสภาพที่มีความสะอาด))
และฮะดีษท่านนบี ﷺ ที่ว่า :
أَمَرَنَا -يَعْنِي النَّبِيَّ ﷺ- أَنْ نَمْسَحَ عَلَى الْخُفَّيْنِ إذَا نَحْنُ أَدْخَلْنَاهُمَا عَلَى طُهْرٍ
((ท่านนบีใช้เราให้ลูบบนรองเท้าเมื่อเราสวมมันในสภาพที่สะอาด))
นี้เป็นหลักฐานที่ชัดเจนของการมีความสะอาดขณะสวมใส่เป็นเงื่อนไขของการลูบบนรองเท้า ดังนั้นหากว่าในขณะสวมรองเท้ามีหะดัษอยู่การลูบบนรองเท้าจึงไม่อนุญาต
2- เงื่อนไขของรองเท้าและสิ่งในทำนองนี้ต้องได้มาด้วยวิธีที่อนุญาต หากว่าไปฉกชิงมาหรือเป็นไหมแล้วผู้ชายเอามาสวมใส่ การลูบไม่เป็นที่อนุญาตแก่เขา เพราะการผ่อนผันไม่เป็นที่อนุญาตให้นำใช้ กับสิ่งหะรอม
3- รองเท้าและสิ่งทำนองนี้จะต้องปกปิดเท้า ไม่ลูบบนสิ่งที่ไม่ปกปิดส่วนที่วายิบต้องล้างเท้า เช่น ปกปิดต่ำกว่าตาตุ่มหรือเลยตาตุ่มแต่ไม่ปกปิดเท้า เพราะว่าใสหรือบาง เช่น ถุงเท้าที่ไม่หนา ไม่อนุญาตให้ลูบเพราะมันไม่ปกปิดเท้า
- การลูบบนผ้าโพกศีรษะ
อนุญาตให้ลูบบนผ้าโพกศีรษะได้มีเงื่อนไขสองประการคือ:-
ประการที่หนึ่ง:ผ้าโพกจะต้องปกปิดศีรษะโดยทั่วไปต้องไม่เผยให้เห็นศีรษะ
ประการที่สอง:ผ้าโพกจะต้องพันใต้คาง คือผ้าพันศีรษะและพันใต้คางหนึ่งรอบหรือมากกว่านั้น หรือเป็นผ้าโพกที่มีหางคือปล่อยปลายไว้ด้านหลัง เพราะมีการยืนยันจากท่านนบี ﷺ ว่าท่านลูบบนผ้า สารบั่น ด้วยหะดีษที่บรรดาอิหม่ามไม่ใช่คนเดียวที่ได้บันทึกไว้ ท่านอุมัรกล่าวว่า:
ท่านนบีเห็นชายคนหนึ่งปล่อยให้หลังเท้าไม่ถูกน้ำมีขนาดประมาณเล็บ ท่านจึงกล่าวว่า:
((مَنْ لَمْ يُطَهِّرْهُ الْمَسْحُ عَلَى الْعِمَامَةِ فَلَا طَهَّرَهُ اللَّهُ))
“ใครที่บอกว่าการลูบบนผ้าสาบั่นไม่สะอาด อัลลอฮ์จะไม่ให้เขาสะอาด”
• การลูบบนรองเท้าและผ้าสารบั่นนั้นอนุญาตเฉพาะยกหะดัสเล็กเท่านั้น ส่วนหะดัสใหญ่ไม่มีการลูบนสิ่งใดทั้งสิ้น แต่วายิบต้องล้างสิ่งที่อยู่ใต้มันทั้งสอง
• อนุญาตให้ลูบบนเฝือก เช่นไม้หรือสิ่งทำนองนี้ที่ผูกไว้บนอวัยวะที่แตกหัก และให้ลูบบนผ้าที่ปิดแผล เช่นเดียวกันให้ลูบบนผ้าพันแผล สิ่งเหล่านี้ทั้งหมดให้ลูบบนมันได้ โดยมีเงื่อนไขว่าจะต้องขึ้นอยู่กับขนาดความต้องการ กล่าวคือบนอวัยวะที่หักหรือมีบาดแผลและรอบๆบาดแผลจำเป็นต้องปิดเอาไว้ หากปกปิดจนเกินความจำเป็น จำเป็นต้องถอดสิ่งที่เกินความจำเป็นออก
• อนุญาตให้ลูบบนเฝือกและสิ่งทำนองนี้ในหะดัสเล็กและหะดัสใหญ่ และไม่มีกำหนดระยะเวลาแต่ให้ลูบได้จนกว่าจะถอดออกหรือแผลหาย เพราะการลูบบนเฝือกเพราะมีความจำเป็นบังคับ ดังนั้นจึงขึ้นอยู่กับระยะเวลาที่ความจำเป็นบังคับ
หลักฐานที่อนุญาตให้ลูบบนเฝือกคือหะดีษของท่านยาบิรรอฏิยัลลอฮุอันฮุกล่าวว่า:
(( خَرَجْنَا فِي سَفَرٍ فَأَصَابَ رَجُلًا مِنَّا حَجَرٌ فَشَجَّهُ فِي رَأْسِهِ ، ثُمَّ احْتَلَمَ فَسَأَلَ أَصْحَابَهُ فَقَالَ : هَلْ تَجِدُونَ لِي رُخْصَةً فِي التَّيَمُّمِ ؟ فَقَالُوا : مَا نَجِدُ لَكَ رُخْصَةً وَأَنْتَ تَقْدِرُ عَلَى الْمَاءِ فَاغْتَسَلَ فَمَاتَ ، فَلَمَّا قَدِمْنَا عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أُخْبِرَ بِذَلِكَ فَقَالَ : قَتَلُوهُ قَتَلَهُمُ اللَّهُ أَلَا سَأَلُوا إِذْ لَمْ يَعْلَمُوا فَإِنَّمَا شِفَاءُ الْعِيِّ السُّؤَالُ ، إِنَّمَا كَانَ يَكْفِيهِ أَنْ يَتَيَمَّمَ وَيَعْصِرَ عَلَي جُرْحِهِ خِرْقَةً ، ثُمَّ يَمْسَحَ عَلَيْهَا وَيَغْسِلَ سَائِرَ جَسَدِهِ ))
“เราได้ออกไปในการเดินทาง หินมาโดนหัวชายคนหนึ่งจนหัวเขาแตก ต่อมาเขาฝันเปียก เขาจึงถามบรรดาเพื่อนๆว่า:พวกท่านพบข้อผ่อนผันให้ฉันทำตะยัมมุมหรือไม่…? พวกเขากล่าวว่า:เราไม่พบว่ามีข้อผ่อนผันให้ท่านทำตะยัมมุม เพราะว่าท่านสามารถใช้น้ำได้. เขาจึงไปอาบน้ำยกหะดัสและเขาก็ตาย เมื่อเรามาหาท่านรอซูลุลลอฮ์และเล่าเรื่องให้ท่านฟัง ท่านจึงกล่าวว่า:พวกเขาได้ฆ่าชายคนนั้น อัลลอฮ์จะฆ่าพวกเขา ทำไมพวกเขาไม่ถามเมื่อไม่รู้ เพราะยารักษาความโง่คือการถาม ความจริงมันพอเพียงแล้วที่ให้เขาทำตะยัมมุม ให้เขาเอาผ้ามาปิดแผลต่อมาให้ลูบบนผ้าปิดแผลและล้างอวัยวะที่เหลือ” บันทึกโดยอบูดาวูด อิบนุมายะห์ ซอฮีห์โดยอิบนุซะกัน”
- จุดที่ลูบสำหรับสิ่งปิดกั้นเหล่านี้
ให้ลูบบนรองเท้าและถุงเท้า และให้ลูบส่วนมากของผ้าโพกศีรษะโดยเฉพาะตรงจุดที่ม้วน และลูบบนเฝือกทั้งหมด
วิธีลูบบนร้องเท้าคือ วางนิ้วมือทั้งสองข้างที่เปียกน้ำบนปลายนิ้วเท้าแล้วลากขึ้นมาจนถึงหน้าแข้ง มือขาวลูบเท้าขวา มือซ้ายลูบเท้าซ้าย ให้กางนิ้วมือขณะลูบและไม่ต้องลูบซ้ำ
- ขออัลลอฮ์โปรดประทานความสำเร็จให้แก่ทุกคนในด้านความรู้ที่ยังประโยชน์และการงานที่ดี
ที่มา: จากหนังสือ:อัลมุลัคค็อส อัลฟิกฮี เชค ซอลิฮ์อัลเฟาซาน
